WDE Spotlight: Gabriel Fontana

Kun je ons iets vertellen over jezelf, je achtergrond en je ontwerppraktijk?

Ik ben een onafhankelijk ontwerper en creatief directeur die is afgestudeerd aan zowel de Design Academy Eindhoven (NL) met een master in Social Design, als aan de Saint-Etienne Higher School of Art and Design (FR), met een bachelordiploma. 

Vanuit een sociaal ontwerp kader onderzoekt mijn werk hoe ideologieën onze lichamelijke bewegingen vormen en vice versa. Met deze invalshoek onderzoek ik hoe onze lichamen sociale normen propageren, internaliseren en reproduceren. Ik stel manieren voor om dit te ontleren door nieuwe vormen van pedagogie, activiteiten en spellen die groepsdynamiek deconstrueren.

Sport en lichamelijke opvoeding zijn de afgelopen vijf jaar mijn belangrijkste onderzoeksonderwerpen geweest. In deze context ontwikkel ik alternatieve teamsportspellen die sport opnieuw uitvinden als een queer pedagogie. Met deze methode ontwikkelde ik Multiform (2019) voor de gemeente Rotterdam; een educatief programma voor basisscholen en middelbare scholen dat bijdraagt aan inclusieve lichamelijke opvoeding. Meer recentelijk lanceerde ik het Tournament of the Unknown (2022), een toernooireeks die saamhorigheid opnieuw verbeeldt.

In mijn streven naar een inclusievere toekomst dringt mijn werk door in verschillende lagen van de samenleving vanuit drie specifieke sectoren: onderwijs, cultuur en de sportindustrie. Mijn spellen zijn gespeeld in scholen in heel Europa, in het Nike World Headquarters (VS) en in verschillende musea zoals MAC/VAL (FR), W139 Amsterdam (NL), Design Milan Week (IT).

Wat voor soort project zou je in de toekomst willen realiseren en waarom?

Ik zou graag verder willen samenwerken met de sportsector, omdat ik geloof dat zij een belangrijke drijfveer voor verandering kunnen zijn. Door mijn achtergrond en opleiding in onderzoeksgerichte ontwerpopleidingen had ik het idee verinnerlijkt dat mijn werk vooral op cultureel gebied moet worden gepresenteerd en toegepast. Het is voor mij altijd gemakkelijk geweest om in de culturele sectoren te werken en te navigeren, omdat ik de codes, het taalkundige jargon en het economische systeem ervan ken. Ik begin me echter een beetje gelimiteerd te voelen wanneer ik samenwerk met scholen of kunstruimtes, die vaak een nogal exclusieve en beperkte omgeving zijn. Momenteel voel ik de behoefte om mijn horizon opnieuw te verbreden en mijn bereik uit te breiden door samen te werken met andere sectoren.

Vanuit WDE geloven we dat ontwerpend denken van fundamenteel belang is voor het komen tot nieuwe oplossingsrichtingen bij complexe maatschappelijke vraagstukken. Hoe zie jij dat als ontwerper?

Ik geloof dat ontwerp vaak deel uitmaakt van het probleem dat het probeert op te lossen. Ik sta nogal sceptisch tegenover oplossingsgerichte ontwerpprojecten die vaak de neiging hebben om complexe realiteiten te vereenvoudigen. Ik geloof dat we juist de complexiteit moeten omarmen; we moeten denken in termen van vloeibaarheid en dingen in perspectief plaatsen.

Je project Multiform maakte deel uit van de Ch… Ch… Changes conferentie tijdens Dutch Design Week 2022. Wat kun je ons vertellen over het project en de fase waarin het zich bevindt?

Multiform is een educatief programma voor inclusieve lichamelijke opvoeding. Het bestaat uit een nieuw teamsportspel, transformeerbare uniformen en alternatieve sportvelden. De spellen moedigen schoolkinderen aan om te onderhandelen, weerstand te bieden en bestaande sociale machtsstructuren en lichaamsnormen te veranderen door middel van lichaamsgericht leren.

Toen ik met scholen begon te werken, besefte ik dat veel kinderen de gymles als een zeer vijandige omgeving ervaren. Dominante ideeën over gender, etniciteit, fysieke capaciteiten en seksualiteit worden gereproduceerd in sport en lichamelijke opvoeding. Uit onderzoek blijkt dat meisjes, kinderen met een handicap, kinderen met een bi-culturele achtergrond en kinderen die behoren tot de LGBTQIA+ gemeenschap worden gemarginaliseerd en vaak uitgesloten tijdens gymles. Deze ervaring van uitsluiting heeft een impact die veel verder reikt dan de grenzen van de sportklas; het is vaak een bepalende factor in het creëren van obstakels met betrekking tot het welzijn en de sociale ontwikkeling van een kind.

In reactie daarop heb ik een spel ontwikkeld dat de groepsdynamiek deconstrueert en empathie stimuleert. Voor het spel heb ik een transformeerbare outfit ontworpen die van kleur verandert. Telkens wanneer een nieuwe kleur op de transformeerbare outfit verschijnt, verandert de speler van team. De manier waarop we ons gewoonlijk tegenover de ander positioneren wordt hierdoor uitgedaagd.

Momenteel spelen scholen in heel Europa nog steeds het Multiform-spel en blijft het circuleren op verschillende kunst- en sportevenementen.

Welke tips geef je mee aan onderwijsinstellingen als ze met ontwerpers aan de slag gaan met een vraagstuk?

Om de ontwerpers eerlijk te betalen. Het culturele veld is een uiterst onzekere sector, vooral voor jonge ontwerpers, die vaak onderbetaald worden. Na hun afstuderen richten veel ontwerpers zich op het reageren op open oproepen voor residenties of samenwerkingsprojecten als een manier om zowel hun portfolio als hun professionele netwerk te ontwikkelen. De vaste vergoedingen die deze oproepen bieden, zijn echter vaak niet voldoende en niet onderhandelbaar, terwijl instellingen anderzijds veel vragen van de ontwerpers, op het gebied van flexibiliteit, betrokkenheid en werkuren. Dit systeem moet veranderen en instellingen moeten ook rekening houden met de huidige economische inflatie door het budget voor iedereen te verhogen.

Als je later vanachter de geraniums terugblikt op jouw carrière als ontwerper. Wat hoop je dan te hebben bereikt?

Ik hoop een goed evenwicht tussen werk en privé te hebben gevonden!