WDE Spotlight: Lisa Mandemaker
In WDE Spotlight geven we het woord aan diverse ontwerpers uit de Embassies. Dit keer spreken we met Lisa Mandemaker, speculatief ontwerper, onderdeel van de Embassy of Health in 2022. Wat is haar achtergrond? Wat inspireert haar? Wat hoopt Mandemaker met haar werk te bereiken? Je leest het in deze Q&A!
Kun je iets meer over jezelf, je achtergrond en jouw ontwerppraktijk vertellen?
Ik ben Lisa Mandemaker en ik ben speculatief ontwerper. Mijn werk doe ik meestal vanuit mijn studio in Amsterdam, dit is ook de stad waar ik nu woon en opgegroeid ben. Voordat ik mijn studio in Amsterdam opzette, woonde ik in Londen. Daar deed ik een master aan de Royal College of Art in Design Products en specialiseerde ik in ontwerp als katalysator. Mijn visie hierop is dat ontwerp een katalysator kan zijn voor gesprek en debat over complexe (en daardoor ook vaak abstracte) maatschappelijke kwesties. Van data tot fandom en van filterbubbels tot kunstmatige baarmoeders, ik heb met allerlei onderwerpen geëxperimenteerd en geprobeerd ze tastbaar te maken in designprojecten. De afgelopen jaren hou ik me vooral bezig met de toekomst van voortplanting omdat het een aantal dingen combineert waar ik heel geïnteresseerd in ben en beter wil begrijpen: technologie en ethiek, zorg en feminisme.
Jouw project Monuments of future m/otherhood is tijdens Dutch Design Week onderdeel van de Embassy of Health. Wat kun je ons over dit project vertellen?
Het afgelopen jaar kreeg ik de kans om als designer-in-residence aan de slag te gaan in DesignLab (Universiteit Twente) en samen te werken met DesignLab’s Responsible Futuring researchers, UT ethici en UT studenten rondom een bekend onderwerp voor mij: de kunstmatige baarmoeder. Ik wilde in dit project wat verder de toekomst in kijken en de mogelijkheid van een kunstmatige baarmoeder inzetten als middel om nieuwe familiestructuren, relaties en vormen van moederschap te onderzoeken.
Kun je uitleggen hoe jouw project zich verhoudt tot het verhaal van deze Embassy?
Het thema van de Embassy of Health dit jaar is ‘mindset’ en richt zich o.a. op de vraag wat voor houdingen bedrijven en organisaties aan moeten nemen om tot veranderingen te komen in het gezondheidssysteem. In mijn werk probeer ik over mogelijke veranderingen na te denken door verder de toekomst in te kijken. Voor mij helpt dit om buiten bestaande kaders te denken, want om te kunnen innoveren moet je andere, onbekende wegen inslaan. De ontwikkeling van nieuwe technologie, zoals kunstmatige baarmoeders, brengen veel ethische kwesties en frictie met zich mee. We kunnen discussies voeren over hoe we steeds meer processen met technologie kunnen ‘oplossen’, maar met dit project willen we juist een voorstelling maken en een dieper gesprek voeren over onze maatschappelijke waardes. Wat zou zo’n technologie kunnen betekenen voor moederschap, familiestructuren en onze bredere houding daarin in de maatschappij?
Je hebt veel projecten gedaan rondom gezondheidszorg. Waarom heb je besloten om je met dit thema bezig te houden?
Mijn projecten gaan bijna altijd over hoe we ons als mensen verhouden tot andere mensen en tot technologie. Zorg is in die relaties niet weg te denken. Ik heb niet zozeer op een dag besloten dat ik me met dit thema bezig ging houden, het is meer iets dat er altijd al in zit. In mijn familie werken de meeste mensen in het onderwijs of in de zorg, ik ben de enige die in de creatieve sector werkt. Blijkbaar ben ik toch beïnvloed door mijn omgeving om me met zorg bezig te houden, maar dan op mijn eigen manier.
De projecten die je doet zijn vaak speculatief, waarom trekt dat jou zo aan?
Speculeren geeft mij de ruimte om vragen te stellen in plaats van antwoorden te formuleren. Mijn werk heeft vaak de vorm van prototypes of suggesties om zo een breed publiek over best wel abstracte en moeilijke kwesties na te laten denken. Ik kan in mijn eentje als ontwerper onmogelijk de complexe problematiek in onze maatschappij oplossen of daar een antwoord op vormgeven, daar zijn veel meer verschillende expertises en perspectieven voor nodig. Wat ik wel kan doen is een voorstelling maken van een mogelijke toekomst en dit tastbaar maken, zodat meer mensen hun licht erover kunnen laten schijnen. De precieze toekomst kunnen we niet voorspellen, maar we kunnen wel samen koers bepalen naar een wenselijke toekomst. Met mijn speculatieve projecten hoop ik mijn steentje te kunnen bijdragen aan het bepalen van die koers.
Wat voor ontwerp/project zou je nog graag realiseren in de toekomst en waarom?
De installatie Monuments for future m/otherhood voelt als een begin van een heel nieuw landschap wat ik verder zou willen onderzoeken en begrijpen. Het lijkt me heel interessant om er een breder transdiciplinair onderzoeksproject van te maken en daar een expositie bij te cureren en vorm te geven.
Kun je een andere interessante ontwerper noemen die zich bezighoudt met hetzelfde onderwerp, en waarom is zijn/haar werk zo sterk in jouw ogen?
Een andere bekende ontwerper/kunstenaar die zich bezighoudt met dezelfde onderwerpen is Lucy McRae. Wat ik bewonder aan haar werk is hoe ze zich blijft ontwikkelen in haar onderzoek rond het lichaam en het thema ‘aanraking’. Veel van haar werk gaat over technologie, maar is heel tastbaar en analoog uitgevoerd. Ik vind dat inspirerend. Haar laatste grote solo tentoonstelling heet Futurekin en hierin stelt ze een toekomst voor waarin kinderen worden geboren uit kunstmatige baarmoeders maar daarbij het veilige gevoel van een omhelzing hebben gemist aan het begin van hun leven. Een van de werken is een machine waar je als volwassene dan in kunt om een omhelzing te voelen.
Hoe denk je dat jij met jouw werk impact kan maken?
De impact in mijn werk zit hem hopelijk in beeldvorming. Zeker met een thema als kunstmatige baarmoeders kunnen we snel vervallen in dystopische voorstellingen. We linken dit aan bekende Hollywood sci-fi, deze beelden zitten in ons hoofd. De beelden en verhalen vormen ook de inspiratie voor wetenschappers om technologie te ontwikkelen. Met mijn werk hoop ik een andere beeldvorming voor de toekomst te creëren, waarmee we samen een meer verantwoordelijke toekomst kunnen vormgeven.
Als je één persoon mocht kiezen om mee samen te werken (een wetenschapper, kunstenaar, filosoof, bioloog, ontwerper, politicus, wie dan ook), wie zou je kiezen en waarom?
Jeetje, wat een lastige vraag. Dit wisselt heel erg. Tijdens de ontwikkeling van dit project wees mijn samenwerkingspartner Cristina Zaga (DesignLab) mij op het werk van filosoof Rosi Braidotti. Braidotti heeft een heel interessante kijk op post-humanisme dat ik graag beter zou willen begrijpen en willen toepassen in de ontwikkeling van nieuw werk. Dus als we met haar zouden kunnen samenwerken, lijkt me dat super interessant en leerzaam.
Voor/met welk bedrijf zou je heel graag een keer een project willen doen? En wat voor project zou dat zijn?
Ik vind het het leukst om als ontwerper te werken in een soort lab-situatie, waar je de ruimte hebt om te experimenteren binnen verschillende samenwerkingen. Er zijn bedrijven die zo’n innovatie lab hebben, zoals SPACE10 voor IKEA bijvoorbeeld. Een project doen binnen de toekomst van voortplanting voor zo’n soort innovatielab lijkt me heel erg leuk.