WDE Spotlight: Charlotte van der Woude
In WDE Spotlight geven we het woord aan diverse ontwerpers uit de Embassies. Dit keer spreken we met Charlotte van der Woude, onderdeel van de Embassy of Food tijdens Dutch Design Week 2023. Wat is haar achtergrond? Wat inspireert haar? Wat hoopt ze met haar werk te bereiken? Je leest het in deze Q&A!
Kun je iets meer vertellen over jezelf, je achtergrond en je ontwerppraktijk?
Ik ben Charlotte van der Woude en in 2019 afgestudeerd als landschapsarchitect. Ik werk de helft van de week voor de gemeente Utrecht en de andere helft onder naam van cosmos landschap aan eigen projecten met de focus op hoe bodem- en waterstructuren beter geïntegreerd kunnen worden in onze steden en landschappen. Dit doe ik met veel plezier samen met de mensen die in deze steden en landschappen wonen en werken. Buiten mijn werk in het vakgebied ben ik tevens gastdocent aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam.
Wat voor soort project zou je in de toekomst willen realiseren en waarom?
Ik werk op dit moment samen met biologisch dynamische landbouwschool Warmonderhof aan een toekomstvisie voor hun erven, kavels en omringende landschap. Het zou fantastisch zijn als de ideeën uiteindelijk realiteit kunnen worden, zodat de belangrijke positie die Warmonderhof heeft als bio-dynamische boerderij en haar rol als opleidingsinstituut nog sterker en zichtbaarder wordt voor een breder publiek.
Vanuit WDE geloven we dat ontwerpend denken van fundamenteel belang is voor het komen tot nieuwe oplossingsrichtingen bij complexe maatschappelijke vraagstukken. Hoe zie jij dat als ontwerper/landschapsarchitect?
Ik denk dat de landschapsarchitect een belangrijke rol heeft om een opgave integraal te kunnen begrijpen. Bij een ruimtelijke vraag in de openbare ruimte of ons landschap spelen er altijd verschillende belangen die in eerste instantie vaak conflicteren met elkaar. Door goed te luisteren en deze verschillende perspectieven te verbeelden ontstaat er ruimte voor dialoog en worden ideeën concreter. Alleen dan kan je volgens mij komen tot een gezamenlijk toekomstbeeld waar iedereen zich in kan vinden.
Hoe denk/hoop je dat jouw werk impact maakt op de voedselsector?
Ik hoop dat ik door middel van mijn werk een kleine bijdrage kan leveren aan het gesprek dat gevoerd moet worden over de toekomst van het platteland. Hoe ons landschap er nu uitziet wordt in grote mate bepaald door hoe ons voedsel geproduceerd wordt; de boer is hierin naast zijn/haar bedrijfsvoering daarmee ook de belangrijkste landschapsbeheerder. Ik hoop inzichtelijk te maken dat door te kiezen voor een andere bedrijfsvoering, er een ander landschap ontstaat. Hierin geloof ik sterk dat de bodem en het water aan de basis zouden moeten staan bij ruimtelijke vraagstukken.
Jouw project Bodemgoud maakt deel uit van de Embassy of Food tijdens Dutch Design Week 2023. Wat kun je ons vertellen over het project en de fase waarin het zich bevindt?
Bodemgoud was een onderzoek vanuit het Young Innovator Programma 2022 met als opdrachtgever het Rijksvastgoedbedrijf. Zij zijn eigenaar en rentmeester van vele hectares gronden in de IJsselmeerpolders, en kwamen met de vraag wat het toekomstbeeld zou kunnen zijn voor het boerenland van de Noordoostpolder. Een ruimtelijke vraag weliswaar, maar ook een vraag die je alleen in gezamenlijkheid met boeren kan beantwoorden.
Tijdens mijn onderzoek kwam ik erachter dat de staat van de bodem sterk onder druk staat. De bodem van de Noordoostpolder is inmiddels meer dan 70 jaar oud en klinkt steeds verder in, er is minder vorst door de verandering van het klimaat (waar de bodem juist erg bij gebaat is) en de intensieve bedrijfsvoering van het boerenbedrijf hebben allemaal hun impact. En dat terwijl het land is drooggelegd als ultieme landbouw- en productiepolder; als onderdeel van de IJsselmeerpolders was het ooit het grootste Rijksproject wat Nederland ooit heeft gekend. Al met al verdient deze bijzondere bodem dus onze zorg en aandacht. Aan klimaat en inklinking valt weinig te doen, maar hoe het boerenbedrijf de bodem gebruikt ligt wel in onze handen. Willen we de identiteit van de Noordoostpolder als groentekamer behouden voor de toekomst, dan zal er iets moeten veranderen.
Binnen het project heb ik een tijdlijn als middel gebruikt om inzichtelijk te maken hoe het landschap, de landbouw en het beleid met elkaar zijn verweven. De tijdlijn start bij eeuwenoude landschappen van vóór de tijd van de polder en toont via de aanleg en ontwikkeling welke beleidskeuzes direct invloed hebben gehad op de verandering van het boerenbedrijf. Al deze factoren hebben uiteindelijk ook invloed op de staat van de bodem. Door niet alleen naar het nu te kijken maar te begrijpen waar we vandaan komen, is het makkelijker om keuzes te maken voor de toekomst (in plaats van korte termijn keuzes die enorme impact hebben op de staat van de bodem en het watersysteem). Daarnaast wilde ik niet alleen de grote schaal van de hele polder in beeld brengen, maar ook de kleine schaal van de boerderij. Onder het strak verkavelde landschap van de Noordoostpolder gaan namelijk veel verschillende bodemsoorten schuil; een diversiteit die je op dit moment moeilijk terugziet in het bovengrondse landschap. Door vijf verschillende boeren te selecteren die hun bedrijfsvoering hebben op vijf verschillende bodemtypes, heb ik ook hun tijdlijnen in beeld gebracht. Deze maken inzichtelijk hoe zij zelf met hun eigen bodem omgaan, hoe hun bedrijf zich door de jaren heen heeft ontwikkeld en hoe ze vervolgens de toekomst voor zich zien. Uitkomst van deze vijf tijdlijnen zijn vijf verschillende toekomstbeelden voor de polder vanuit het perspectief van de boer. Hierin staan de bodem en het watersysteem aan de basis en ze tonen dat er nooit maar één toekomstbeeld is van de polder, maar juist een divers palet aan mogelijkheden.
Wat zijn de volgende stappen voor project Bodemgoud?
De verschillende tijdlijnen en uitkomsten van het onderzoek hebben we in een eindbijeenkomst recent gepresenteerd op één van de boerderijen, met als doel een gezamenlijke dialoog te starten tussen praktijk en beleid. Bodemgoud is weliswaar een afgerond project met eindbeelden, maar hier zou het gesprek pas moeten beginnen. Willen we naar een systeem waarin bodem en water de basis is, dan zullen we gezamenlijk zorg moeten dragen voor ons landschap, en de boer kan dit niet alleen. Een van de volgende vragen is daarom om te onderzoeken op welke manier het landschap weer van ons allemaal zou kunnen worden, zodat we ons allemaal een beetje verantwoordelijk voelen voor de gezondheid en de inrichting van ons omringende landschap.
Waarom heb je ervoor gekozen om deel te nemen aan de Embassy?
Ik kan me volledig vinden in de missies van de Embassy, en met name om de complexiteit die achter ons voedselsysteem verborgen zit beter zichtbaar te maken. Hierin vind ik het waardevol om te zien dat ze zich richten op allerlei verschillende aspecten binnen dit onderwerp. Het is namelijk zo complex dat er niet één juist antwoord is en het is daarom waardevol en nodig om nuances zichtbaar te maken.
Stel je mag één persoon kiezen voor dé ultieme samenwerking (een wetenschapper, kunstenaar, filosoof, bioloog, ontwerper, politicus, wie dan ook). Wie zou je kiezen en waarom?
Ik weet zo gauw niet een specifiek persoon te noemen maar ik zou het geweldig vinden om een samenwerking aan te gaan met een of meerdere bodemwetenschappers om nog meer verdieping in dit onderwerp te krijgen. Daarnaast zou het ook interessant zijn om ooit samen te werken met een archeoloog. Wat ik zo fascinerend vind aan het ondergrondse landschap is dat het ons verhalen vertelt over de historische ontwikkeling en identiteit van een plek. We kunnen bodemlagen terugvinden van duizenden jaren geleden die ons nog steeds tonen hoe er toen geleefd werd of hoe het landschap er toen uit zag. Of we kunnen lezen hoe gezond de bodem is door het bodemleven te analyseren. Ik ben me erg bewust van de ingrepen die we nu doen binnen onze landschappen, eigenlijk maar een kleine fractie uitmaken van de geschiedenis van een plek. Daarom voel ik altijd de drang om op zoek te gaan naar deze verborgen verhalen en om vervolgens ingrepen en ideeën simpel te houden.
Als je later vanachter de geraniums terugblikt op jouw carrière als ontwerper. Wat hoop je dan te hebben bereikt?
Als landschapsarchitect ben je nooit alleen in de projecten die je doet, ze gaan namelijk over onze ruimtelijke omgeving die van iedereen zou moeten zijn. Er zijn bewoners, ondernemers, recreanten, boeren, grondeigenaren, gemeentes, het Rijk en zo kan ik nog wel even doorgaan. Ik hoop daarom dat als ik inderdaad achter de geraniums terechtkom, terugkijk op fijne samenwerkingen met veel verschillende disciplines. En daarnaast hoop ik een bijdrage te hebben gehad om het belang van een gezond bodem- en watersysteem inzichtelijk te maken.