Veiligheid: vertrouwen in de makers

Digitaal ethisch kompas

Transparant over bijvoorbeeld de algoritmes die de overheid en bedrijven toepassen. Christina Melander, directeur Digital Transition, Danish Design Center (DDC) en vice president, Bureau of European Design Associations (BEDA) wijst als keynote speaker op al het moois dat digitale technologie biedt, maar duidt ook op de risico’s. “Algoritmes zijn standaard bevooroordeeld”, zegt Melander. “Algoritmes moeten we gebruiken, het maakt apparaten en processen slimmer, maar we moeten ons wel bewust zijn waar we mee bezig zijn.” 

Het DDC ontwikkelde samen zogenoemde ‘digital front runners’-bedrijven, een Deense bank en digital design bureaus een Digital Ethics Compass. In dat kompas staat de vraag centraal: Just because we can, should we? Oftewel: alles is tegenwoordig mogelijk, maar moeten we wel alles willen? Melander: “Is het de technologie die ons drijft, of bepalen wij zelf?”

“We praten over digitale dilemma’s, maar we hebben geen gemeenschappelijke taal.” Met vijf principes, drie thema’s en een aantal vragen, helpt het kompas je digitale ethische dilemma’s te identificeren. “Zo ontwikkel je een eigen taal, het is een gespreksstarter.”

Politiek speeddaten

Het verhaal van Melander is direct input voor het politiek speeddaten met CIVINC, een online tool om mensen met een tegengestelde mening met elkaar in contact te brengen. Aan het eind van de conferentie mag het publiek digitaal ingaan op stellingen. Mensen met een tegengestelde mening koppelt CIVINC anoniem aan elkaar. Via de chat kunnen ze vervolgens met elkaar in gesprek. Melanders verhaal leidt tot de stelling: bedrijven zouden verplicht moeten worden om publieke waarden als uitgangspunt te nemen bij het ontwikkelen van nieuwe digitale toepassingen.

Ruben Treurniet en Leon Horbach ontwikkelden de tool om in verkiezingstijd stemmers op tegengestelde politieke partijen anoniem met elkaar te laten discussiëren. Treurniet ziet het als zijn missie om bubbels te doorbreken. “We leven allemaal in een bubbel.” Met steun van het SIDN fonds, het ministerie van Binnenlandse Zaken en Stemwijzer ontwikkelenden Treurniet en Horbach het platform waaromkiesjij.nl. “In een kleine vijf weken bezochten meer dan 330.000 mensen vanuit het hele politieke spectrum het platform.”

Wetenschapper Jona de Jong onderzocht de impact. “Bij het begin van het gesprek was de sympathie voor de andere kant een vijf, op basis van een tien puntenschaal. Na een gesprek van zo’n twintig minuten anoniem chatten met de andere kant was dat gemiddeld gestegen tot een zes-en-een-half.” Gedurende de conferentie volgen nog vier stellingen. Dit keer hebben de deelnemers de mogelijkheid om elkaar ook echt te ontmoeten.

De mogelijkheid om na te denken

Tijdens de conferentie is er een pauze waarin een film is te zien, All Cops Are. Marion van Gelderen, creatief leider bij de politie: “Toen ik All Cops Are de eerste keer zag, heeft het me ontroerd ik heb zitten lachen achter mijn bureau. Het dringt steeds meer het tot me door dat deze mensen (ontwerper Yuri Veerman en wijkagent Lotte Atsma, red) iets hebben bedacht en gemaakt dat zowel een statement is vanuit de politie, als dat het ons inzicht geeft in wat voor denkbeelden er zijn, hoe mensen tot een oordeel komen. Strategiedocumenten staan ermee vol; we willen een politie zijn middenin de samenleving, in verbinding met iedereen in de wijk, we willen menselijk zijn. Het heeft de potentie om mensen te inspireren en om bij jezelf na te gaan hoe je zelf tot oordelen komt.” 

De ontwerper en politieagent werden vanuit de Social Design Politie aan elkaar gekoppeld. Ze liepen met elkaars werk mee en kwamen vervolgens tot dit project. Veerman: “Normaal kijk je naar de politie en nu loop ik naast haar en keek ik vanuit hetzelfde perspectief.” Atsma: “Yuri heeft een neutrale kijk. Dat vind ik zo mooi aan dit project. Het legt geen oordeel op, maar het geeft mensen zelf de mogelijkheid om na te denken.”

WITTE WAS® discobal

Ook een veiling was onderdeel van het conferentieprogramma: WITTE WAS®, crimineel goed! Een collectie van afgepakte criminele goederen. Ontstaan vanuit de vraag van de Provincie Noord-Brabant en Taskforce RIEC Brabant-Zeeland om afgepakt crimineel geld of goederen zichtbaar terug te laten vloeien naar de samenleving. De provincie en de taskforce werken samen met Joes Janmaat en Manon Barendse, Studio Sociaal Centraal.

Ad van Mierlo, directeur Taskforce RIEC Brabant Zeeland: “Hoe mooi zou het zijn om als samenleving een van een crimineel afgepakte Porsche te geven aan een hobbyshop voor jongeren in de wijk? Die mogen de auto dan uit elkaar halen. Zo laat je heel duidelijk zien dat criminaliteit absoluut niet loont. Je laat ze het voelen.”

Tijdens de conferentie was er een daadwerkelijke veiling van een heuse discobal. Janmaat: “Afgepakt ergens in 2020. Van wie is anoniem.” De regels legt Barendse uit: “We vragen jullie om een maatschappelijk bod te doen en daarbij te zeggen wie of wat dit nodig heeft. Het moet een lokaal bod zijn tegen criminaliteit of het moet gewoon goed voelen dat deze organisatie de discobal krijgt. Het publiek is de jury, het bod dat het meeste applaus krijgt, wint.”

Het luidste applaus ontving het bod om de bal mee te nemen naar Amsterdam-Zuidoost. “Veel jongeren hebben door corona heel lang geen feestje kunnen vieren. En muziek maakt de toon. Een discobal is natuurlijk een belangrijk onderdeel van dat feest. Wij gunnen deze jongeren een feestje onder toezicht van deze prachtige discobal. Zodat ze geen brokken hoeven uit te halen in de haven van Antwerpen, maar lekker een feestje kunnen vieren zoals het hoort.”

Makerscollectief

In een laatste paneldiscussie vertelden partners over hoe zij ontwerp een plaats in hun organisatie geven. Zoals het Ministerie van Justitie en Veiligheid dat start met een Directie X, zij initieerde een makerscollectief om de experimenten met ontwerp daadwerkelijk in de praktijk te laten landen. Olof Schuring: “Binnen Justitie en Veiligheid moeten we makkelijker sneller en effectiever gaan innoveren. Makers hebben enorme kwaliteiten om precies dat te gaan doen. Daarom zijn wij het makers collectief gestart. Om met elkaar een beweging te maken om te laten zien wat eigenlijk mogelijk is. We moeten daarbij vanuit de keten denken, vanuit de opgave die we hebben en minder vanuit de organisatie.”